| Jaarlijks is er een groep leerlingen (groep 8) wisselend van een van de basisscholen in Papendrecht, die speciale aandacht schenkt aan de Tweede Wereldoorlog en de strijd ook na die tijd, voor vrede en veiligheid; tegen genoïcide, geweld en onderdrukking. Dat doen zij middels de "adoptie van het oorlogsmonument". Daar ben ik uiteraard zelf ook bij, omdat ik als historicus maar al te goed weet hoe belangrijk het verleden is voor het heden en de toekomst. Hieronder mijn toespraak voor de leerlingen:
Beste leerlingen en begeleiders,
Welkom bij deze bijeenkomst in het kader van adoptie van het oorlogsmonument. Vandaag dragen de leerlingen van groep 8 van De Knotwilg (locatie Moerbeihof) de adoptie van het monument over aan leerlingen van groep 7 (volgend jaar groep 8) van de Prins Constantijnschool.
Beste leerlingen van De Knotwilg: vanaf de adoptie vorig jaar is in de lessen aandacht besteed aan de betekenis van woorden als oorlog, conflicten, verzet, vrijheid, strijd. Ik hoop dat jullie nu ook begrijpen wat die begrippen betekenen voor mensen die een oorlog hebben meegemaakt of nog meemaken.
Beste leerlingen van de Prins Constantijnschool: ik hoop dat de overname van de adoptie van het monument ook voor jullie een leerzame ervaring wordt.
Maar helaas: leerzame ervaringen zijn niet altijd leuke ervaringen. Jullie hebben misschien al de locatie van de opgegraven bommenwerper in Papendrecht bezocht. Of het Lancastermonument of de graven van de piloten. Of de brokstukken van de bommenwerper in het museum van de Stichting Dorpsbehoud bekeken. Of je hebt beelden gezien, verhalen gehoord of gelezen over oorlogen, conflicten, onderdrukking en vervolging. Dan heb je je daarbij misschien ongemakkelijk, verdrietig of verbijsterd gevoeld en dat zou dan ook logisch zijn. Het leed dat mensen of groepen mensen elkaar doen, kun en wil je niet altijd begrijpen. Je kunt er voor je gevoel meestal niets aan doen, je voelt je machteloos.
Gelukkig is er ook een andere kant aan het verhaal. Altijd tonen zich namelijk andere mensen, groepen, landen of landen die zich verenigen, bereid om op te komen voor anderen.
Let er maar eens op op het schoolplein. Wanneer een klasgenootje wordt geplaagd, zijn er vaak vriendjes en vriendinnetjes die het voor hem of haar opnemen. En dat is alleen maar mooi. Helaas doen conflicten zich niet alleen voor op het schoolplein. Conflicten zijn van elke tijd en doen zich ook voor op grote schaal in de wereld. Op televisie zien we conflicten en oorlogen. Conflicten in Irak, in Afghanistan, Israël, in Afrikaanse landen. En op andere plaatsen in de wereld waar wij niet eens van weten.
Maar ook daar treden gelukkig altijd mensen naar voren die bereid zijn niet alleen naar hun eigen belang te kijken, maar die voelen dat zij meer moeten doen. Al die mensen, mensen die tégen de verdrukking in opkwamen en opkomen voor het belang en recht van een grotere groep mensen, voor al die mensen is dit monument en hen eren wij hiermee.
Jullie weten van de Tweede Wereldoorlog en van de Lancaster bommenwerper die in Papendrecht neerstortte. De een weet daar wat meer over dan de ander, maar voor jullie allemaal maken die twee dingen duidelijk dat gebeurtenissen in de wereld van invloed zijn op ons eigen leven en op onze eigen woonplaats. En altijd bestaat er een verband tussen het heden en het verleden. Het voorbeeld van de Lancaster maakt dat verband duidelijk en laat zien dat wij nog steeds dankbaar zijn voor de inzet van de mensen die hun leven verloren. Daarom wil ik met jullie nog eens kort stil staan bij het vliegtuig dat 64 jaar geleden zo ongelukkig in Papendrecht terecht kwam.
Enkele uren daarvoor hadden de zeven bemanningsleden nog een heel leven voor zich. De meesten hadden hun tienerjaren onbezorgd doorgebracht, maar kregen toen ze wat ouder werden, te maken met de Tweede Wereldoorlog. In eerste instantie speelde zich dat ver van hun bed af. Ze hoorden over de oorlog, lazen er over in de krant, maar daar bleef het bij.
Maar toen zij hun plicht vervulden en als militair hun land dienden, werd de oorlog ineens werkelijkheid en kwamen kogels, bommen en gevaar ineens letterlijk dichtbij. Nadat zij al talloze malen hun leven hadden gewaagd met gevaarlijke vluchten om te helpen Europa te ontdoen van de bezetters, greep op 21 juli 1944 het noodlot hen en werd hun vliegtuig neergeschoten door Duits luchtafweergeschut. Alle zeven bemanningsleden kwamen daarbij tragisch om het leven. Gelukkig is dat allemaal niet voor niets geweest. Door de inzet en strijd van hen en hun militaire kameraden en bondgenoten kon de heerschappij over Nederland en grote delen van Europa ongeveer een jaar na hun laatste vlucht worden doorbroken.
Wanneer deze jonge militairen zich niet hadden ingezet, wanneer bondgenoten – zoals Engeland, Amerika en Australië– zich hadden beperkt tot toekijken en geen militairen hadden ingezet, hadden wij hier vandaag misschien wel niet gestaan: niet uit vrije wil, niet in een vrij land en niet in een vrije gemeente Papendrecht.
Wat voor Papendrecht, Nederland en Europa geldt, geldt ook voor andere delen van de wereld; geldt ook voor met name Azië, het voormalig Nederlands-Oost Indië, dat tegenwoordige Indonesië genoemd wordt en alle mensen, jongens en meisjes in de steden en dorpen aldaar.
Daarom wil ik de bemanningsleden van de Lancaster, hun familieleden, maar ook iedereen die over zijn of haar eigen belang heenkijkt en zich inzet voor de belangen van anderen vandaag eren.
Jullie, beste leerlingen, wil ik danken voor jullie inzet en interesse om deze herinneringen in het heden levend te houden en door te geven aan de toekomst.
Tot slot: ik bied jullie namens de gemeente Papendrecht nog graag iets aan. Zondag 20 april speelt theatergroep Het Masker in het Papendrechtse theater De Willem het toneelstuk “Het Dagboek van Anne Frank”. Voor de leerlingen die zich daarvoor bij de docent hebben aangemeld en begeleiders ligt op 20 april 2008 bij de kassa van theater De Willem een vrijkaartje voor die voorstelling klaar. |
