Uitreiking eerste exemplaar ‘Papendrechtse water-landers’

In 2009 kwam het eerste boekje uit in de reeks ‘Van heerlijkheid tot heden’ over de heerlijkheid Papendrecht. Zoals het een reeks betaamt, verschijnt er ook een tweede deel. Het onderwerp water-landers tekent een vast thema in de geschiedenis van Papendrecht: het bestaan op de rand van land en water. Deze geschiedenis is levendig beschreven door auteur Marcel Sluijter en voorzien van vele verhelderende illustraties.
 

Bij deze gelegenheid sprak ik als volgt:

" Dames en heren, geachte aanwezigen,

Papendrecht heeft geschiedenis. Dat is voor sommigen een ontdekking èn in enkele gevallen is zelfs nog sprake van ontkenning. Een ontkenning die zijn oorsprong vindt in de snelle groei van Papendrecht die zijn oorsprong vond in de jaren vijftig. Papendrecht behoorde in de jaren zeventig zelfs tot de snelst groeiende gemeenten van Nederland. Vooruitkijken was het devies. Groei, ontwikkeling en modernisering waren kernwoorden voor enkele van mijn voorgangers. Een ontwikkeling die inderdaad Papendrecht enorme impulsen heeft gegeven.

Wellicht keek men soms zelfs met enige schroom terug op het armoedige verleden van dat kleine dorp aan de dijk; het armoedige bestaan van die ‘ertepellers’.

Papendrecht heeft geschiedenis. Inmiddels behoort ook de groei van Papendrecht alweer bijna tot het verleden. Er is een nieuwe gemeenschap ontstaan. Mensen uit Rotterdam, uit Drente en uit andere delen van Nederland, vanuit andere delen van de wereld, hebben een plek gevonden in deze gemeente. Hun kinderen groeien nu op in Papendrecht en dan blijkt het hebben van een geschiedenis van belang voor de identiteit van een gemeenschap. Juist vanuit dat bewustzijn kan op een goede manier aan de toekomst worden gebouwd.

Papendrecht heeft geschiedenis en gelukkig is de belangstelling daarvoor groeiende. Veel aandacht was er in 2005 voor het 900-jarig bestaan van Papendrecht. In dat jubileumjaar werd de betekenis van het verleden als kern van de eigen identiteit verbonden met het heden (dat gebeurde in de vorm van allerlei activiteiten en evenementen), èn werd een relatie gelegd, werd dat verknoopt, met de toekomst.

In 2007 deed zich de gelukkige omstandigheid voor dat het gemeentebestuur het Handtvest van Papendrecht kon aanschaffen. Ook dat heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het besef dat er geen toekomst is zonder verleden. Het Handtvest werd tot in de zeventiende eeuw bijgehouden en was tot 1939 in bezit van nakomelingen van Cornelis Hoynck, heer van Papendrecht (van 1652 tot 1667). Zodoende is de laatste jaren in de hal van het gemeentehuis een tentoonstelling ingericht rondom het Handtvest en is een publicatie verschenen over de geschiedenis van de heerlijkheid Papendrecht. Dit was het eerste deel in de reeks ‘van Heerlijkheid tot heden’. Het eerste exemplaar mocht ik destijds, heel toepasselijk, overhandigen aan mevrouw Schenk-Hoynck van Papendrecht.

Ook tijdens de Open Monumentendagen in 2009 en 2010 is aandacht geweest voor het erfgoed (in gebouwen en landschap), dat verwijst naar de geschiedenis van onze gemeente. Mensen die de route van Open Monumentendag hebben gefietst konden niets anders dan concluderen: Papendrecht heeft geschiedenis, een waardevolle geschiedenis. Tijdens de route kwam men bijvoorbeeld langs de kelders van het huis van de Heren van Papendrecht, nu de fruitheerlijkheid, die stammen uit de 14^e eeuw; men kwam langs wielen op verschillende plaatsen, funderingen van de molens langs de burgemeester Keijzerweg, boerderijen, oude dijkhuizen en om maar iets heel anders te noemen:  een duizenden jaren oude Veeneik die nog niet zolang geleden werd gevonden.

En van het een komt ’t ander: een inwoner van Papendrecht werd op een veiling spontaan geconfronteerd met een huwelijkspenning van mr. Anthony Hoynck van Papendrecht, kocht deze en schonk de penning aan de gemeente. Ook deze penning is inmiddels in de vitrine beneden in de hal te bewonderen. Voor de goede orde mr. Anthony Hoynck van Papendrecht (1763-1837), was geen heer van Papendrecht, maar legde andere accenten: hij was advocaat, baljuw van Zuid-Holland, hoofdofficier in Dordrecht, rechter in Rotterdam en lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. In die tijd een zeer voorname en belangrijke positie. 

Papendrecht heeft geschiedenis èn Papendrecht heeft zeker een geschiedenis met water.

Ook deze band met het water is bij de groei van onze gemeente jarenlang veronachtzaamd. Heel begrijpelijk overigens. De blik was landinwaarts gericht: op het bouwen in de polder. De bedreiging van het water werd allengs minder ervaren en voor de verbondenheid met het water gold hetzelfde. Met de rug stond men gericht naar de dijk.  Daar is gelukkig de laatste jaren verandering in gekomen. De nieuwbouw aan het Havenhoofd en Merwehoofd toont als voorbeeld hoe we weer meer het belang zijn gaan zien van de ligging aan het water voor het karakter van ons dorp. Maar ook voor ons bedrijfsleven is en blijft het water en de havens van belang.

Deze geschiedenis, van land en water, is in dit nieuwe boekje op een toegankelijke en heldere wijze ontsloten. Land en water was en is in dit gebied een twee-eenheid. De grens was niet scherp. Door het bouwen van dijken, door ontwatering, met molens en gemalen hebben de bewoners van dit gebied geprobeerd de grens scherper te trekken en het land bewoonbaar en bebouwbaar te maken.

Deze geschiedenis is voor velen nog levende geschiedenis. Mensen die de watersnood van 1953 hebben meegemaakt, dragen deze geschiedenis voor altijd met zich mee. Recenter heeft het hoge water in de jaren negentig nog voor natte voeten gezorgd en geleid tot forse verzwaringen van de dijk in Papendrecht.

Zo passen wij steeds weer ons aan om land en water op elkaar te verbinden. De tijd dat de scherpe lijnen werden getrokken is eigenlijk weer voorbij. Wij zoeken het nu meer in de zachter overgangen, in ecologische oevers waarbij de grens tussen land en water weer vervaagd.

De auteur van dit tweede deel uit de serie ‘van Heerlijkheid tot heden’, Marcel Sluijter, heeft weer een prestatie van formaat geleverd. In zijn gebruikelijke stijl – no-nonsense, helder en duidelijk. Een stijl die uitstekend past bij de Papendrechtse mentaliteit!

Het doet mij goed om te zien dat geschiedenis leeft in Papendrecht. Eind van deze maand gaan vele leerlingen van het Willem de Zwijgercollege zich verdiepen in de lokale geschiedenis. Zij bezoeken het museum van Dorpsbehoud, komen hier op het gemeentehuis en gaan langs plekken die de geschiedenis van land en water illustreren. 

En, dames en heren, binnenkort staat u nog een historische verrassing te wachten. Een bijzondere en welhaast spectaculaire verrassing, waar ik u nu echter nog niets verder over mag en kan zeggen…

Ik sprak over de Papendrechtse mentaliteit; echte pioniers, koppige volhouders, ’n tikkeltje eigenzinnig, maar met lef. Een mentaliteit die we herkennen in onze inwoners, echte pioniers van het nieuwe land dat uit het moeras is gewonnen.

Die pioniersmentalitieit is ook terug te vinden bij Boskalis, een groots bedrijf binnen onze gemeentegrenzen. De medewerkers van Boskalis zijn echt water-landers, zij maken land van water en water waar land is. Zij pionierden in de polder, maar doen nu zaken op wereldschaal.

Papendrecht is trots om zo’n bedrijf in huis te hebben. Ook Boskalis heeft geschiedenis, geschiedenis met water en land.

Het is mij een genoegen en een eer om vandaag het eerste exemplaar van Papendrechtse water-landers uit te mogen reiken aan een vertegenwoordiger van dat mooie bedrijf Boskalis aan mevrouw Buijs, secretaris van de Raad van Bestuur van Boskalis."