Toespraak bij de overdracht van het oorlogsmonument april 2013:
"Beste leerlingen (van De prins Florisschool en van basisschool ’t
Kofschip)
en
begeleiders, ouders, opa’s en oma’s, genodigden,
welkom bij de overdracht van de adoptie van het oorlogsmonument hier in Papendrecht.
De afgelopen jaren hebben tientallen leerlingen, docenten en begeleiders hier op deze plek en op hun school stilgestaan bij uiteenlopende onderwerpen, die te maken hebben met het verschijnsel oorlog. Dan bedoelen we op de eerste plaats De Tweede Wereldoorlog, 1939-1945. Ze stonden bijvoorbeeld stil bij het oorlogsgeweld en de vele slachtoffers, bij verzet tegen onderdrukking, maar ook samenwerking of collaboratie met de vijand, bij goed en fout, bij vechten voor vrijheid en tegen onderdrukking door landen en soldaten die zelf niet bezet waren, maar wel in opstand kwamen tegen het onrecht dat anderen aangedaan werd; er werd stilgestaan bij discriminatie en vervolging; bij Anne Frank en het Achterhuis, bij concentratiekampen, honger en andere verschrikkingen.
Het was letterlijk een wereldoorlog: zowel in Europa, Afrika als Azië; zowel in Nederland dat bezet werd door de Duitsers, als in het toenmalige Nederlands-Indië dat bezet werd door de Japanners.
Jullie, leerlingen, hebben misschien een voorsprong op de kennis die de meeste van jullie voorgangers hadden bij aanvang van de adoptie. In jullie wijk Oostpolder – een stukje verderop van de school - bevindt zich immers het Lancaster herdenkingsmonument; een monument dat jullie wellicht ongemerkt vele malen van nabij gezien hebben. Dit monument maakt de Tweede Wereldoorlog en een stukje van wat toen gebeurde bijna aanraakbaar; brengt het heel dichtbij.
Omdat het monument zich zo dicht bij ons bevindt en een link legt tussen het heden en het verleden en tussen de oorlog in Papendrecht en de rest van de wereld, wil ik met jullie graag kort stilstaan bij de geschiedenis die leidde tot plaatsing van het monument.
Tot de mensen die tegen verdrukking opkwamen, behoorden soldaten van uiteenlopende nationaliteiten: Engelsen, Amerikanen, Canadezen en Australiërs die tijdens de Tweede Wereldoorlog tegen de bezetters streden; zij, de geallieerden, voerden met hun bommenwerpers talloze vluchten uit in de strijd tegen de verdrukker. Vaak voerden die vluchten over Nederland en dus ook Papendrecht richting Duitsland. Een deel van deze vluchten werd uitgevoerd door de bemanning van een Lancaster bommenwerper, met de naam Popeye. De zeven bemanningsleden hadden al vaak hun leven op het spel gezet bij dit soort gevaarlijke vluchten. Op 21 juli 1944 liet het geluk hen in de steek . Hun vliegtuig werd geraakt en neergeschoten door het Duitse luchtafweergeschut. Met fatale gevolgen: het vliegtuig stortte neer en daarbij kwamen alle zeven de bemanningsleden om het leven. Zij hebben hier op de begraafplaats
van Papendrecht hun laatste rustplaats gevonden en ieder jaar leggen wij op de 4e mei bloemen bij hun graf; als dank en uit eerbetoon.
Hun inzet, werk, hun vluchten waren echter niet voor niets geweest. Opgeteld bij de inzet van hun militaire kameraden en bondgenoten kon de heerschappij over Nederland en grote delen van Europa ongeveer een jaar na de laatste vlucht van de bemanning van Lancaster Popeye worden doorbroken.
Zonder deze militaire inspanningen hadden wij hier vandaag, inmiddels bijna 69 jaar na de laatste vlucht van de Lancaster, niet in vrijheid bij elkaar kunnen komen; niet vrij kunnen leven en vrij kunnen zeggen wat we denken, niet vrij kunnen doen wat we willen doen. Wij danken die vrijheid aan die mensen die tijdens de oorlog het aangedurfd hebben de strijd om de vrijheid aan te gaan, veel offers gebracht hebben en zelfs het grootste offer brachten dat een mens kan geven: zijn eigen leven!
Daarom herdenken en eren wij met monumenten als het Lancastermonument en het algemene oorlogsmonument hier op de begraafplaats bemanningsleden van de Lancaster, maar we eren niet alleen hen, maar met hen ook iedereen die zich in de loop van de geschiedenis heeft ingezet en nóg inzet voor vrijheid en daarbij verder kijkt dan alleen het eigen belang.
Die oorlog van destijds ligt ver achter ons, maar zoals jullie weten is er nog steeds oorlog en strijd, denk maar aan het Midden-Oosten; en dreigt er nog steeds oorlog, denk maar aan Korea. Van ons, van jullie wordt gevraagd om daar bij stil te staan, daar over na te denken en door dat te doen tot inzicht te komen dat oorlog soms wel spannend lijkt, maar in werkelijkheid heel afgrijselijk is en uiteindelijk iedereen veel verdriet geeft.
Beste leerlingen, jullie wil ik dank zeggen voor de inspanningen die jullie leveren om hier een rol in te spelen en herinneringen levend te houden. Ik hoop dat deze inspanningen en ervaringen jullie een beetje extra kracht en inspiratie geven om je eigen bijdrage te blijven leveren aan: het leven in vrede, vrijheid, en verdraagzaamheid.
|
